Niemiecka ustawa o zwalczaniu nielegalnego zatrudnienia, której pełna nazwa brzmi “ Gesetz zur Bekämpfung der Schwarzarbeit und illegalen Beschäftigung” – w skrócie “Schwarzarbeitsbekämpfungsgesetz” lub SchwarzArbG definiuje pracę na czarno w następujący sposób:
Pracę na czarno realizuje ten, kto wykonuje działalność wytwórczą lub usługową i przy tym:
– Jako pracodawca nie wywiązuje się z dokumentowania, meldowania i płacenia ubezpieczeń społecznych pracowników.
– Jako podatnik nie wywiązuje się z obowiązków podatkowych związanych z rowadzoną działalnością.
– Jako odbiorca świadczeń socjalnych nie wywiązuje się z obowiązku informowania instytucji wypłacającej świadczenia.
– Jako wytwórca lub usługodawca działa bez zgłoszenia działalności gospodarczej.
– Jako wytwórca lub usługodawca prowadzi stały zakład w zakresie rzemiosła wymagającego zezwolenia bez posiadania wpisu do rejestru uprawnionych rzemieślników (Handwerksrolle).
Zatrudnianie cudzoziemców (spoza UE) bez zezwolenia jest oczywiście także zabronione, ale tym zajmują się inne przepisy (Sozialgesetzbuch SGB Kodeks Praw Socjalnych). Podobnie jest z obowiązkiem wypłaty wynagrodzeń taryfowych pracownikom. Prawny obowiązek przestrzegania układów taryfowych wynika z SGB, a dla pracowników zagranicznych z ustawy o pracownikach delegowanych (AEntG).
Ustawa SchwarzArbG daje szerokie uprawnienia kontrolne organom niemieckiego urzędu celnego (ZOLL). Mogą one kontrolować miejsca pracy, dokumenty firmowe, pojazdy, przesłuchiwać pracowników i inne osoby (np. klientów, wchodzić w ramach działań kontrolnych do biur, mieszkań i na posesje, prowadzić przeszukania i zabezpieczać materiały dowodowe. Na stronie internetowej urzędu celnego www.zoll.de można znaleźć aktualne przepisy i publikacje związane z tematyką nielegalnego zatrudnienia. Ponadto ustawa nakłada na kontrolowane osoby obowiązek legitymowania się, tolerowania działań kontrolnych, udzielania informacji i współdziałania oraz zawiera przepisy karne i zasady współdziałania pomiędzy urzędami.
Przykłady naruszeń prawa w zakresie legalności zatrudnienia i grożące za to sankcje
| DELIKT | Naruszony przepis | Sankcja (podstawa prawna) |
| Brak zgłoszenia pracowników delegowanych do Bundesfinanzdirektion West (w j. niemieckim) lub zgłoszenie nieterminowe, niepełne, nieprawidłowe oraz niezgłoszenie zmian | §18 ust. 1 AEntG | Kara grzywny do 30.000,00 €(§23 ust. 3 AEntG) |
| Brak zgłoszenia przez pracodawcę użytkownika pracowników tymczasowych, brak oświadczenia pracodawcy dot. zapewnienia pracownikom tymczasowym minimalnych warunków pracy | §18 ust. 3 i 4 AEntG, §17b, ust. 1 i AŰG | Kara grzywny do 30.000,00 €§23 ust.3 AEntG |
| Udostępnianie pracowników tymczasowych bez wymaganego zezwolenia | §1 ust. 1 AŰG | Kara grzywny do 30.000,00 €(§16 ust. 2 AŰG) |
| Brak zgłoszenia firmy do SOKA-BAU, nie składanie meldunków o zarobkach lub składanie meldunków nieterminowo, nieprawidłowo lub niepełnych, brak wpłaty składek | §8 ust. 1 w zw. z §5 AEntG§§5, 6, 18, 21 VTV (układ zbiorowy o postępowaniu kas socjalnych w budownictwie) | Kara grzywny do 500.000,00 €§23 ust. 3 AEntG |
| Niedotrzymanie minimalnych warunków zatrudnienia takich jak: wypłata taryfowego minimalnego wynagrodzenia, nadgodzin, wymiar urlopów, wynagrodzenia za urlop, równe traktowanie, warunki BHP pracowników delegowanych oraz pracowników udostępnianych pracodawcy użytkownikowi, niezapewnienie pracownikom udostępnianym porównywalnych warunków pracy, (w tym również wynagrodzeń) takich jakie mają pracownicy pracodawcy użytkownika | §8 w zw. z §5, §§ 3 do 7 AEntG§10 ust. 4 i 5 i w zw. z §3a AŰG | Kara grzywny do 500.000,00 €§23 ust. 3 (w zw. z ust. 1 nr 1) AEntG§16 ust. 2 AŰG |
| Brak dokumentacji pracowniczej w j. niemieckim (m. in. umowa o pracę, listy płac, dowody wypłaty wynagrodzeń), w tym niedotrzymanie obowiązku przechowywania dokumentów potwierdzających czas pracy („godzinówek”) przez okres dwóch lat pracowników delegowanych, pracowników tymczasowych, nieudostępnienie dokumentacji w czasie kontroli | §19 ust. 1 i 2 AEntG§17c ust.1 AŰG | Kara grzywny do 30.000,00 €§23 ust.3 AEntG |
| Brak współdziałania przy kontrolach, nieudostępnianie dokumentów, nieudzielanie informacji | §§ 2a, 5 SchwarzArbG§17 AEntG | Kara grzywny od 15.000,00 € do 30.000,00 €§8 ust. 3 SchwarzArbG§23 ust 3 AEntG |
| Brak wpisu do Rejestru Rzemieślników (Handwerksrolle) przedsiębiorców / rzemieślników wykonujących rzemiosło objęte wymogiem wpisu, wymienione w załączniku A do ustawy o rzemiośle (Handwerksordnung) | §8 ust. 1 pkt 1e SchwarzArbG§1 HwO | Kara grzywny do 50.000,00 €§8 ust. 3 SchwarzArbG§117 ust. 2 HwO |
| Zatrzymanie i sprzeniewierzenie wynagrodzenia za pracę (Vorenthalten und Veruntreuen des Arbeitsentgelts) w części stanowiącej składki ubezpieczenia społecznego (także poprzez brak zgłoszenia lub podanie fałszywych albo niepełnych danych w zgłoszeniu do ubezp. społecznego) | StgB (Kodeks Karny)§266a |
Kara pozbawienia wolności (w skrajnych sytuacjach do 10 lat) i/lub kara grzywny |